Onze zuiderburen hebben er een beter woord ervoor bedacht dan dat wij hebben maar, wat is nou eigenlijk een paniekaanval. En wanneer gaat het woord aanval over naar een stoornis.
Door de jaren heen heb ik een hoop lange klinische teksten over paniekstoornissen gelezen om een beter beeld te krijgen van de symptomen en de herkenbaarheid in deze. Geldt overigens ook voor de lap met tekst die je onderstaand kan vinden. Een informatieve opsomming over ‘wat is paniek’ vanuit verschillende bronnen zodat jij een compleet beeld kan vormen over. Of dit nou is voor jezelf die hier (onverwachts) mee te maken heeft of, omdat je je wilt inlezen om iemand in jou omgeving te begrijpen of te kunnen steunen. Zie het als het ideale boekverslag over paniek!
Paniek gedefinieerd
Paniekaanvallen en angstaanvallen zijn plotselinge en intense gevoelens van angst en paniek. Bij een paniekaanval ervaart iemand onverwacht hevige angstgevoelens die gepaard gaan met lichamelijke symptomen zoals hartkloppingen, zweten, trillenen en kortademigheid. Deze aanvallen kunnen enkele minuten tot een half uur duren, zijn vaak erg beangstigend en kunnen extreem heftig worden beleefd. Angstaanvallen zijn vergelijkbaar, maar de angstgevoelens ontstaan geleidelijk en zijn minder intens dan bij een paniekaanval.
Paniekaanvallen kunnen onverwacht en zonder aanwijsbare reden optreden, maar kunnen ook worden uitgelokt door bepaalde situaties, zoals drukte, openbare plaatsen, reizen, sociale interacties of andere triggers die angst veroorzaken.
Er zou kunnen worden gesteld dat een paniekaanval op het verkeerde moment een fight- or flight response triggered.
Het grote ‘voordeel’ van het hebben van een paniekstoornis is dat het zich kan gaan combineren met plein- straat vrees (agorafobie).
De grootste vrees van iemand met een paniekstoornis is het krijgen van een nieuwe paniekaanval. Vaak gaan mensen bepaalde situaties vermijden om te voorkomen dat ze mogelijk nieuwe angstaanvallen krijgen. Ze ontwikkelen daardoor vaak angst of vrees voor verschillende situaties. Het openbaar vervoer, drukke winkelstraten en andere openbare ruimten worden vaak gemeden. Maar ook sporten, wat een verhoogde ademhaling en hartslag veroorzaakt, word vermeden.
In ons land heeft naar schatting 2 tot 3 procent van de bevolking een paniekstoornis. Vrouwen hebben er vaker last van dan mannen. De verhouding is ongeveer 2:1.
*deze cijfers fluctueren per statistiek. Er zijn ook statistieken te vinden waarin de percentages hoger liggen
Symptomen
Hoewel angst en paniek verschillende ervaringen zijn, kunnen ze overlappen en vergelijkbare symptomen veroorzaken. Hier is een uitleg van beide:
Angstaanvallen: Angstaanvallen zijn episodes van intense angst of angst die plotseling optreden en een beperkte tijdsduur hebben. Tijdens een angstaanval kunnen de volgende symptomen optreden:
- Lichamelijke symptomen: Snelle hartslag, hartkloppingen, zweten, trillen, kortademigheid, duizeligheid, misselijkheid, buikpijn, koude rillingen, warmte- of koude gevoelens, benauwdheid op de borst, tintelingen of gevoelloosheid.
- Psychologische symptomen: Een gevoel van angst, spanning, gevoelens van dreiging, de angst om de controle te verliezen of gek te worden, een gevoel van onwerkelijkheid (derealisatie) of het gevoel dat men buiten zichzelf staat (depersonalisatie).
- Gedragsmatige symptomen: Rusteloosheid, vermijden van situaties die angst opwekken, overmatige alertheid, onrust, moeite met concentratie.
Paniekaanvallen: Paniekaanvallen zijn een specifieke vorm van angstaanvallen die intenser zijn en gepaard gaan met een gevoel van intense angst en een gevoel van verlies van controle. Typische symptomen van een paniekaanval zijn onder andere:
- Lichamelijke symptomen: Hartkloppingen, snelle hartslag, pijn op de borst, kortademigheid, benauwdheid, duizeligheid, zweten, beven, tintelingen of gevoelloosheid, misselijkheid, gevoel van verstikking, drukkend gevoel op de borst.
- Psychologische symptomen: Overweldigende angst, gevoel van naderend onheil, gevoel van de werkelijkheid te verliezen, de angst om flauw te vallen of dood te gaan.
- Gedragsmatige symptomen: Vermijden van situaties die aanvallen kunnen uitlokken, onrust, heen en weer bewegen, proberen te ontsnappen uit de situatie, zoeken naar geruststelling of hulp.
Stoornis
De diagnose paniekstoornis kan alleen gesteld worden door een psycholoog of een psychiater en alleen als tenminste een van de paniekaanvallen is gevolgd door een periode (van minimaal een maand) met de volgende paniekstoornis symptomen:
- Je bent steeds bezorgd over het krijgen van een nieuwe paniekaanval of de gevolgen daarvan
- Er is bij jou sprake van een aanzienlijke gedragsverandering. Je vermijdt bijvoorbeeld openbare ruimten en onbekende situaties om een paniekaanval te voorkomen.
Een paniekstoornis kan niet worden toegeschreven aan de effecten van middelen (bijvoorbeeld drugs of medicatie) en somatische aandoeningen, zoals hart- en longaandoeningen.
Ontstaan
De hoofdoorzaak van een paniekstoornis is de angst voor een paniekaanval. Maar tegelijk is er niet één specifieke oorzaak. Het is een combinatie van factoren die het risico verhogen. Als jouw ouders een angststoornis of depressie hebben is de kans groter dat je een paniekstoornis ontwikkelt. Daarnaast hebben vrouwen meer kans op het ontwikkelen van een paniekstoornis dan mannen. Het is dus deels genetisch bepaald. Ook jouw omgeving kan invloed hebben. Heb jij traumatische ervaringen in je jeugd gehad? Mishandeling en misbruik kunnen een risico vormen op een paniekstoornis. Of heb je een periode met veel stress achter de rug? Denk hierbij aan het overlijden van een dierbare, verlies van een baan, of een ernstige ziekte. Ook dan is het risico op een paniekstoornis groter. In combinatie met een erfelijke
gevoeligheid kan dit leiden tot het ontstaan van een paniekstoornis.
Bij vrouwen komt de paniekstoornis drie keer zo vaak voor als bij mannen. Vrouwelijke hormonen hebben invloed op een paniekstoornis, al weten ze niet precies hoe het werkt. De klachten van een paniekstoornis worden vaak minder tijdens een zwangerschap en nemen weer toe na een bevalling. Na de menopauze worden de klachten ook weer minder. Een behandeling met vrouwelijke hormonen helpt echter niet.
Drankjes met cafeïne erin, zoals koffie, thee en cola, kunnen angsten uitlokken of erger maken. Dat geldt ook voor drugs, ook softdrugs zoals hasj en alcohol. Vaak gebruiken mensen dit soort middelen in de hoop dat ze zich minder angstig en gespannen voelen. Als je een paniekstoornis hebt kunt je beter (veel) minder koffie drinken, geen drugs en weinig tot geen alcohol gebruiken. Soms verbeteren de angsten en andere klachten daardoor alleen al.
Er is veel onderzoek gedaan naar hoe de hersenen werken van mensen met een paniekstoornis. In de hersenen regelen ‘boodschappersstoffen’ (neurotransmitters) gevoelens zoals angst of somberheid. Uit onderzoek weten we dat bij een paniekstoornis de boodschapperstoffen voor angstgevoelens uit balans zijn
Ik hoop dat het bovenstaande voldoende verduidelijkt en genoeg informatief is om een inzicht te geven in ‘wat is paniek’.
Misschien zit je nu nog met een hele hoop vragen over de dingen die je hebt gelezen, misschien ben je in een paniekerige zoektocht naar oplossingen en kom je er niet uit. Ik zal in andere posts mijn eigen ervaring en probeersels delen en onderzoeken verder uit diepen om een beter inzicht te geven in deze stoornis.
En daarmee, hopelijk iets te kunnen bieden waar jij iets mee kan.
